Η Συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που η ΕΕ και το μπλοκ της Νότιας Αμερικής “Mercosur” στο οποίο συμμετέχουν η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Παραγουάη και η Ουρουγουάη, ανακοίνωσαν επί της αρχής, ύστερα από 20 χρόνια διαπραγματεύσεων, χαρακτηρίστηκε ως “ορόσημο” από τους διαμορφωτές πολιτικής και από τις δύο πλευρές. Ο τότε Ευρωπαίος Επίτροπος, Jean-Claude Juncker, τη χαρακτήρισε ως μία «πραγματικά ιστορική στιγμή».
Όμως, η υπογραφή της συμφωνίας “Mercosur” στην παρούσα μορφή της έχει καταστεί μια δοκιμασία για τις δεσμεύσεις της ΕΕ όσον αφορά την προστασία των δασών και των δικαιωμάτων παγκοσμίως.
Περίπου το 20% των εξαγωγών σόγιας και το 17% των εξαγωγών βοείου κρέατος προς την ΕΕ από τις περιοχές Cerrado και τον Αμαζόνιο της Βραζιλίας συνδέονται με την παράνομη αποψίλωση των δασών. Η παραγωγή σόγιας και βόειου κρέατος είναι γνωστό ότι οδηγεί σε αρπαγές γης, βία κατά των αυτόχθονων λαών και δουλεμπόριο . Η Fern και πολλοί άλλοι βλέπουν αυτή τη συμφωνία ως άλλη μία πιθανή αφορμή για περαιτέρω καταστροφή του πλανήτη.
Στο τέλος του 2020, η Πορτογαλία και οκτώ άλλα κράτη μέλη της ΕΕ έγραψαν επιστολή στον Επίτροπο Εμπορίου της ΕΕ, Valdis Dombrovskis, υποστηρίζοντας ότι «η υπογραφή και η επικύρωση της συμφωνίας ΕΕ-Mercosur δεν θα επηρεάσει μόνο την αξιοπιστία της ΕΕ ως διαπραγματευτικού και γεωπολιτικού εταίρου, αλλά θα ενισχύσει επίσης τη θέση άλλων ανταγωνιστών στην περιοχή».
Διακυβεύεται η αξιοπιστία της ΕΕ
Στην πραγματικότητα, η υπογραφή της Συμφωνίας θα επηρεάσει την αξιοπιστία της ΕΕ πολύ περισσότερο απ’ όσο η μη υπογραφή της.
Θα θέσει σε κίνδυνο τον φιλόδοξο στόχο της ΕΕ να καταστεί παγκόσμιος ηγέτης στην καταπολέμηση της αποψίλωσης των δασών, της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας της βιοποικιλότητας, ενώ υπονομεύει τις δεσμεύσεις της για υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις εμπορικές και εταιρικές της σχέσεις.
Θα βλάψει επίσης την αξιοπιστία της ΕΕ στα μάτια της κοινωνίας των πολιτών στις χώρες της Mercosur και στα προοδευτικά μέλη του Κογκρέσου της Βραζιλίας, όπου ελπίζουν ότι η αντίσταση της ΕΕ στη Συμφωνία με τη σημερινή της μορφή, σε συνδυασμό με τις δεσμεύσεις του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για το κλίμα και τον Αμαζόνιο, θα αποτρέψουν τον πρόεδρο της Βραζιλίας Τζέιρ Μπολσονάρο από το να συνεχίσει τη καταστροφική του πορεία για το περιβάλλον και τα δικαιώματα των αυτόχθονων της Βραζιλίας.
Μια δημοσκόπηση του YouGov που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο διαπίστωσε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωπαίων -τα τρία τέταρτα- θα ήθελαν να καταργηθεί η Συμφωνία εάν αυτή θα οδηγούσε σε περαιτέρω αποψίλωση των δασών και σε περιβαλλοντική υποβάθμιση.
Η σύναψη μίας εμπορικής Συμφωνίας χωρίς να απαιτείται από τους εισαγωγείς σόγιας και βόειου κρέατος να γνωρίζουν ότι το προϊόν τους δεν προκάλεσε την αποψίλωση των δασών έχει θεωρηθεί αναχρονισμός, καθώς όλο και περισσότερες εταιρείες προσπαθούν να καθαρίσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους από δράσεις αποψίλωσης των δασών.
Τον Δεκέμβριο, 160 ομάδες διεθνών εμπόρων λιανικής πώλησης, ομάδες πωλητών τροφίμων και επενδυτές, συμπεριλαμβανομένων των Tesco, McDonald’s, Unilever και Lidl κάλεσαν τους εμπόρους σόγιας να καθαρίσουν από εμπορεύματα που συνδέονται με την αποψίλωση στην περιοχή Cerrado της Βραζιλίας. Ακόμη και ένας μεγάλος Κινέζος έμπορος, η Cofco, έχει δεσμευτεί να εξακριβώσει την ιχνηλασιμότητα για τη σόγια που αγοράζει απευθείας από αγρότες στη Βραζιλία.
Η ΕΕ πρέπει να ισορροπήσει τους όρους ανταγωνισμού, να παρακινήσει τη Βραζιλία να επιβάλει τους νόμους της και να βελτιώσει τα ρυθμιστικά της πλαίσια για την προστασία των δασών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΕ πρέπει να το πράξει αυτό τη σωστή στιγμή, όταν γίνεται η ζύμωση: κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και σε καμία περίπτωση αφού η Συμφωνία υπογραφεί και τεθεί ισχύ.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ που εμποδίζουν τη Συμφωνία πρέπει να παραμείνουν σταθερά
Ο Επίτροπος Εμπορίου Dombrovskis και οι χώρες της Mercosur συμφώνησαν να διαπραγματευτούν πρόσθετες δεσμεύσεις για τα δάση και το κλίμα, προκειμένου να ξεπεράσουν τις επικρίσεις και να σώσουν τη συμφωνία. Αλλά αυτό είναι απίθανο να κάνει τη διαφορά.
Η εμπορική συμφωνία ΕΕ-Καναδά (CETA) ενέκρινε μια πρόσθετη διατύπωση, η οποία δεν απέφερε αποτελέσματα παρά το ότι στόχο είχε να πείσει τα μέρη να επανεξετάσουν τις διατάξεις για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη, έτσι ώστε να επιτύχουν την «αποτελεσματική δυνατότητα εφαρμογής τους».
Η Stephanie Ghislain, πρόεδρος της Συμβουλευτικής Ομάδας της ΕΕ όσον αφορά τη CETA δήλωσε: «Στο πλαίσιο της CETA, η ΕΕ θεωρεί ότι αυτή η πρόσθετη διατύπωση δεν δεσμεύει τα μέρη να τροποποιήσουν τη Συμφωνία, αλλά συντάχθηκε προκειμένου να ελέγξει την καλή λειτουργία των διατάξεων».
Η Επιτροπή πραγματοποίησε μια αντίστοιχη αξιολόγηση πέρυσι, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι διατάξεις ήταν επαρκείς παρά τις πολλές ανησυχίες που εξέφρασε η κοινωνία των πολιτών σχετικά με την ελλιπή εκτελεστότητά τους.
Η ΕΕ και η Βραζιλία συμμετέχουν ήδη σε πολλές από κοινού δεσμεύσεις προκειμένου να σταματήσουν την αποψίλωση των δασών, συμπεριλαμβανομένων και των 17 Στόχων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ. Αντί για περισσότερες δεσμεύσεις, οι διαπραγματεύσεις της Mercosur πρέπει να ξαναρχίσουν και να δοθεί φωνή στην κοινωνία των πολιτών και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Όλα τα μέρη μπορούν στη συνέχεια να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αδυναμιών της Συμφωνίας, ιδίως εξαρτώντας την πρόσβαση στην αγορά από τον σεβασμό των κοινωνικών, περιβαλλοντικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αυτό θα δημιουργήσει προηγούμενο για μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ. Θα ενίσχυε τον ισχυρισμό ότι η ΕΕ είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στην καταπολέμηση της αποψίλωσης των δασών. Και, κυρίως, θα βοηθούσε στην προστασία του Αμαζονίου και άλλων οικολογικά πολύτιμων βιοτόπων στη Νότια Αμερική, αλλά και των δικαιωμάτων όσων ζουν εκεί.
Η διαδικασία επικύρωσης της Συμφωνίας Mercosur αναμένεται να ξεκινήσει μετά τις γαλλικές περιφερειακές εκλογές την άνοιξη, ενώ οι πολιτικοί ελιγμοί εναντίον των αντιπάλων της βρίσκονται τώρα σε πλήρη εξέλιξη. Όσοι δεν θέλουν να θυσιάσουν τα δάση και τα δικαιώματα στο βωμό του εμπορίου, πρέπει να κάνουν τις φωνές τους να ακουστούν για ακόμα μία φορά δυνατά.
Ηλίας Παλιαλέξς