Η Επιτροπή προτείνει την επικαιροποίηση των κανόνων της ΕΕ για τους καταναλωτές, ώστε να ενδυναμωθούν οι καταναλωτές για την πράσινη μετάβαση. Οι επικαιροποιημένοι κανόνες θα διασφαλίσουν ότι οι καταναλωτές μπορούν να κάνουν συνειδητές και φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές όταν αγοράζουν προϊόντα. Οι καταναλωτές θα έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν πόσο χρόνο έχει σχεδιαστεί να διαρκέσει ένα προϊόν και πώς —και κατά πόσον— μπορεί να επισκευαστεί. Επιπλέον, οι κανόνες θα ενισχύσουν την προστασία των καταναλωτών από αναξιόπιστους ή ψευδείς περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς, απαγορεύοντας την «προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας» και τις πρακτικές που παραπλανούν τους καταναλωτές σχετικά με την ανθεκτικότητα ενός προϊόντος.
Η Αντιπρόεδρος για θέματα Αξιών και Διαφάνειας, κ. Βιέρα Γιούροβα, δήλωσε τα εξής: «Παρέχουμε στήριξη στους καταναλωτές που δείχνουν αυξανόμενο ενδιαφέρον για προϊόντα που διαρκούν περισσότερο και μπορούν να επισκευαστούν. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η οικολογική τους δέσμευση δεν παρεμποδίζεται από παραπλανητικές πληροφορίες. Με την παρούσα πρόταση τους παρέχουμε ισχυρά νέα εργαλεία για να κάνουν συνειδητές επιλογές και να αυξήσουν τη βιωσιμότητα των προϊόντων και της οικονομίας μας.».
Ο Επίτροπος Δικαιοσύνης, κ. Ντιντιέ Ρεντέρς, πρόσθεσε τα εξής: «Είναι απλό: εάν δεν αρχίσουμε να καταναλώνουμε με πιο βιώσιμο τρόπο, δεν θα επιτύχουμε τους στόχους μας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Ενώ οι περισσότεροι καταναλωτές είναι πρόθυμοι να συμβάλουν, διαπιστώσαμε επίσης αύξηση των πρακτικών προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας και πρόωρης απαρχαίωσης. Προκειμένου να συμβάλουν ουσιαστικά στην πράσινη μετάβαση, οι καταναλωτές πρέπει να έχουν δικαίωμα σε πληροφορίες για να κάνουν βιώσιμες επιλογές. Πρέπει επίσης να προστατεύονται από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές που καταχρώνται το ενδιαφέρον τους να αγοράζουν πράσινα προϊόντα.».
Νέο δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με την ανθεκτικότητα και τη δυνατότητα επισκευής των προϊόντων
Η Επιτροπή προτείνει την τροποποίηση της οδηγίας για τα δικαιώματα των καταναλωτών, ώστε να υποχρεωθούν οι έμποροι να παρέχουν στους καταναλωτές πληροφορίες σχετικά με την ανθεκτικότητα και τη δυνατότητα επισκευής των προϊόντων:
- Ανθεκτικότητα: Οι καταναλωτές πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με την εγγυημένη ανθεκτικότητα των προϊόντων. Εάν ο παραγωγός ενός καταναλωτικού αγαθού προσφέρει εμπορική εγγύηση διάρκειας άνω των δύο ετών, ο πωλητής πρέπει να παρέχει τις πληροφορίες αυτές στον καταναλωτή. Όσον αφορά τα αγαθά που καταναλώνουν ενέργεια, ο πωλητής πρέπει επίσης να ενημερώνει τους καταναλωτές όταν δεν παρέχεται από τον πωλητή καμία πληροφορία σχετικά με εμπορική εγγύηση ανθεκτικότητας.
- Επισκευές και επικαιροποιήσεις: Ο πωλητής πρέπει επίσης να παρέχει σχετικές πληροφορίες για τις επισκευές, όπως η βαθμολογία της δυνατότητας επισκευής (κατά περίπτωση), ή άλλες σχετικές πληροφορίες επισκευής που διατίθενται από τον παραγωγό, όπως η διαθεσιμότητα ανταλλακτικών ή εγχειριδίου επισκευής. Για έξυπνες συσκευές και ψηφιακό περιεχόμενο και υπηρεσίες, ο καταναλωτής πρέπει επίσης να ενημερώνεται σχετικά με τις επικαιροποιήσεις λογισμικού που παρέχει ο παραγωγός.
Οι παραγωγοί και οι πωλητές θα αποφασίσουν για τον καταλληλότερο τρόπο παροχής των πληροφοριών αυτών στον καταναλωτή, είτε στη συσκευασία είτε στην περιγραφή του προϊόντος στον ιστότοπο. Σε κάθε περίπτωση, οι πληροφορίες πρέπει να παρέχονται πριν από την αγορά και με σαφή και κατανοητό τρόπο.
Απαγόρευση της προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας και της προγραμματισμένης απαρχαίωσης
Η Επιτροπή προτείνει επίσης αρκετές τροποποιήσεις στην οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (ΟΑΕΠ). Πρώτον, ο κατάλογος των χαρακτηριστικών των προϊόντων για τα οποία ο έμπορος δεν μπορεί να παραπλανήσει τους καταναλωτές διευρύνεται ώστε να καλύπτει τις περιβαλλοντικές ή κοινωνικές επιπτώσεις, καθώς και την ανθεκτικότητα και τη δυνατότητα επισκευής. Στη συνέχεια, προστίθενται επίσης νέες πρακτικές που θεωρούνται παραπλανητικές μετά από κατά περίπτωση αξιολόγηση, όπως η διατύπωση περιβαλλοντικού ισχυρισμού που σχετίζεται με μελλοντικές περιβαλλοντικές επιδόσεις χωρίς σαφείς, αντικειμενικές και επαληθεύσιμες δεσμεύσεις και στόχους και χωρίς ανεξάρτητο σύστημα παρακολούθησης.
Τέλος, η ΟΑΕΠ τροποποιείται με την προσθήκη νέων πρακτικών στον υφιστάμενο κατάλογο απαγορευμένων αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, τη λεγόμενη «μαύρη λίστα». Οι νέες πρακτικές θα περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων:
- Τη μη ενημέρωση σχετικά με χαρακτηριστικά που εισάγονται για τον περιορισμό της ανθεκτικότητας, για παράδειγμα, λογισμικό που διακόπτει ή υποβαθμίζει τη λειτουργικότητα του αγαθού μετά από συγκεκριμένο χρονικό διάστημα·
- Τη διατύπωση γενικών και ασαφών περιβαλλοντικών ισχυρισμώνόταν δεν μπορούν να αποδειχθούν οι εξαιρετικές περιβαλλοντικές επιδόσεις του προϊόντος ή του εμπόρου. Παραδείγματα τέτοιων γενικών περιβαλλοντικών ισχυρισμών είναι «φιλικό προς το περιβάλλον», «οικολογικό» ή «πράσινο», οι οποίοι εσφαλμένα υποδηλώνουν ή δημιουργούν την εντύπωση εξαιρετικών περιβαλλοντικών επιδόσεων·
- Τη διατύπωση περιβαλλοντικού ισχυρισμού για ολόκληρο το προϊόν, όταν στην πραγματικότητα αυτό αφορά μόνο μια συγκεκριμένη πτυχήτου προϊόντος·
- Την επίδειξη εθελοντικού σήματος βιωσιμότηταςτο οποίο δεν βασίζεται σε σύστημα επαλήθευσης από τρίτους ούτε έχει θεσπιστεί από δημόσιες αρχές·
- Τη μη ενημέρωση ότι ένα αγαθό έχει περιορισμένη λειτουργικότητα όταν χρησιμοποιεί αναλώσιμα, ανταλλακτικά ή εξαρτήματαπου δεν παρέχονται από τον αρχικό παραγωγό.
Οι τροποποιήσεις αυτές αποσκοπούν στη διασφάλιση της ασφάλειας δικαίου για τους εμπόρους, αλλά και στη διευκόλυνση της επιβολής της νομοθεσίας σε υποθέσεις που σχετίζονται με την προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας και την πρόωρη απαρχαίωση προϊόντων. Επιπλέον, διασφαλίζοντας ότι οι περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί είναι θεμιτοί, οι καταναλωτές θα είναι σε θέση να επιλέγουν προϊόντα που είναι πραγματικά καλύτερα για το περιβάλλον από ό,τι τα ανταγωνιστικά τους. Αυτό θα ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό προς πιο περιβαλλοντικώς βιώσιμα προϊόντα, μειώνοντας έτσι τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Επόμενα βήματα
Οι προτάσεις της Επιτροπής θα συζητηθούν τώρα από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μόλις εγκριθούν και μεταφερθούν στην εθνική νομοθεσία των κρατών μελών, οι καταναλωτές θα δικαιούνται έννομη προστασία σε περίπτωση παραβιάσεων, μεταξύ άλλων μέσω της διαδικασίας συλλογικής προσφυγής στο πλαίσιο της οδηγίας για τις αντιπροσωπευτικές αγωγές.
Ιστορικό
Οι προτεινόμενες αναθεωρήσεις της νομοθεσίας της ΕΕ για τους καταναλωτές ανακοινώθηκαν στο νέο θεματολόγιο για τους καταναλωτές και στο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία. Οι αναθεωρήσεις αποσκοπούν στη στήριξη των αλλαγών που απαιτούνται στη συμπεριφορά των καταναλωτών για την επίτευξη των κλιματικών και περιβαλλοντικών στόχων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, μέσω της διασφάλισης της καλύτερης πληροφόρησης των καταναλωτών σχετικά με την ανθεκτικότητα και τη δυνατότητα επισκευής των προϊόντων, καθώς και μέσω της προστασίας των καταναλωτών από εμπορικές πρακτικές που τους εμποδίζουν να πραγματοποιούν πιο βιώσιμες αγορές.
Κατά τη σύνταξη της πρότασης, η Επιτροπή ζήτησε τη γνώμη περισσότερων από 12 000 καταναλωτών, καθώς και εταιρειών, εμπειρογνωμόνων σε ζητήματα καταναλωτών, και εθνικών αρχών. Η επαλήθευση της αξιοπιστίας των περιβαλλοντικών ισχυρισμών για τα προϊόντα θεωρήθηκε ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για τους καταναλωτές όσον αφορά τη συμμετοχή τους στην πράσινη μετάβαση. Περίπου οι μισοί από τους ερωτηθέντες δήλωσαν ότι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν επιπλέον ποσό για προϊόν που θα διαρκέσει περισσότερο χωρίς να χρειάζεται επισκευές.
Η έρευνα δείχνει επίσης ότι οι καταναλωτές έρχονται αντιμέτωποι με αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, οι οποίες τους εμποδίζουν ενεργά να κάνουν βιώσιμες επιλογές. Η πρόωρη απαρχαίωση των αγαθών, οι παραπλανητικοί περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί («προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας»), τα αδιαφανή και μη αξιόπιστα σήματα ή εργαλεία πληροφόρησης βιωσιμότητας αποτελούν κοινές πρακτικές.
Η παρούσα πρόταση αποτελεί μέρος του ευρύτερου στόχου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταστεί η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις καταναλώνουν και παράγουν με πιο βιώσιμο τρόπο. Η πρόταση θα συμπληρωθεί επίσης από άλλες πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένων της πρωτοβουλίας για τα βιώσιμα προϊόντα (η οποία εγκρίθηκε επίσης σήμερα) και επικείμενων πρωτοβουλιών για την τεκμηρίωση οικολογικών ισχυρισμών και για το δικαίωμα επισκευής (για τις οποίες θα είναι ανοικτή δημόσια διαβούλευση έως τις 5 Απριλίου 2022). Η επικείμενη πρωτοβουλία για το δικαίωμα επισκευής θα επικεντρωθεί στην ενθάρρυνση της επισκευής αγαθών μετά την αγορά, ενώ η σημερινή πρωτοβουλία για την ενδυνάμωση των καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση επιβάλλει την υποχρέωση παροχής πληροφοριών σχετικά με τη δυνατότητα επισκευής πριν από την αγορά και την προστασία από αθέμιτες πρακτικές που συνδέονται με την πρόωρη απαρχαίωση.
Στις 23 Φεβρουαρίου 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε επίσης την πρότασή της σχετικά με τη δέουσα επιμέλεια για την εταιρική βιωσιμότητα, η οποία θεσπίζει σαφείς και ισορροπημένους κανόνες ώστε οι εταιρείες να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον και να συμπεριφέρονται με βιώσιμο και υπεύθυνο τρόπο. Παράλληλα, η Επιτροπή εργάζεται επίσης για τη στήριξη των επιχειρήσεων μέσω της πράσινης μετάβασης, μεταξύ άλλων με εθελοντικές πρωτοβουλίες, όπως η δέσμευση για τη βιώσιμη κατανάλωση.