Την ώρα που η Ελλάδα θρηνεί για τα χιλιάδες στρέμματα των καμένων εκτάσεων, ιδιοκτησιών, υποδομών, άγριας ζωής, και τη σημαντική απώλεια βιοποικιλότητας, κοινωνικού και οικονομικού κεφαλαίου, αντίστοιχης έκτασης και έντασης φαινόμενα δασικών πυρκαγιών λαμβάνουν χώρα στη Μεσόγειο αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη από τις ΗΠΑ, και τη Νότια Αφρική, μέχρι την Αυστραλία και τη Βόρεια Ασία. Την ώρα λοιπόν, που ο πλανήτης κυριολεκτικά φλέγεται, μία νέα σημαντική έρευνα του ΟΗΕ τονίζει ότι η καταστροφική επίδραση του ανθρώπου στο κλίμα είναι γεγονός. «Η ανθρωπότητα είναι σε κόκκινο συναγερμό», επισημαίνει ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ με αφορμή τα ευρήματα της έκθεσης, ενώ σε μία ισχυρή δήλωση, στο κείμενο της έκθεσης της έρευνας επισημαίνεται ότι: «Είναι οριστικό, ότι η ανθρώπινη επιρροή έχει θερμάνει την ατμόσφαιρα, τους ωκεανούς και τη γη».
Η σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του ΟΗΕ αναφέρει ότι οι συνεχιζόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα μπορούσαν να σπάσουν το βασικό όριο της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου, σε λίγο περισσότερο από μια δεκαετία.
Οι ερευνητές απέδειξαν ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας που πλησιάζει τα 2 μέτρα, μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα, «δεν μπορεί να αποκλειστεί».
Τι έδειξε η έρευνα;
Η παγκόσμια θερμοκρασία της επιφάνειας της γης αυξήθηκε κατά 1,09 βαθμό Κελσίου τη δεκαετία μεταξύ 2011-2020 σε σχέση με την πεντηκονταετία 1850-1900.
Τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν τα πιο καυτά που έχουν καταγραφεί από το 1850.
Ο πρόσφατος ρυθμός αύξησης της στάθμης της θάλασσας έχει σχεδόν τριπλασιαστεί σε σύγκριση με το 1901-1971
Η ανθρώπινη επιρροή είναι ο κύριος παράγοντας της παγκόσμιας υποχώρησης των παγετώνων από τη δεκαετία του 1990 και της μείωσης των πάγων της Αρκτικής.
Είναι «σχεδόν βέβαιο» ότι τα θερμά άκρα, συμπεριλαμβανομένων των καυσώνων, έχουν γίνει πιο συχνά και πιο έντονα από τη δεκαετία του 1950, ενώ τα κρύα γεγονότα έχουν γίνει λιγότερο συχνά και λιγότερο έντονα.
Όμως, όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, υπάρχει μία νέα ελπίδα ότι οι ριζικές περικοπές των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, θα μπορούσαν τελικά να σταθεροποιήσουν τις αυξανόμενες θερμοκρασίες.
Οι συγκεκριμένες εκτιμήσεις της έρευνας της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) του ΟΗΕ, εμπεριέχονται σε μία Συνοπτική έκθεση 42 σελίδων για τη χάραξη πολιτικών.
«Η σημερινή έκθεση της Ομάδας Εργασίας της IPCC αποτελεί έναν “κόκκινο συναγερμό” για την ανθρωπότητα», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες.
«Εάν συνδυάσουμε δυνάμεις τώρα, μπορούμε να αποτρέψουμε την κλιματική καταστροφή. Αλλά, όπως καθιστά σαφές η σημερινή έκθεση, δεν υπάρχει χρόνος για καθυστέρηση και περιθώρια για δικαιολογίες. Βασίζομαι στους ηγέτες των κυβερνήσεων και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι η COP26 θα στεφθεί με επιτυχία».
Όπως δήλωσε ο κ. Petteri Taalas, γενικός γραμματέας του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού: “Χρησιμοποιώντας αθλητικούς όρους, θα μπορούσε κανείς να πει ότι η ατμόσφαιρα είναι “ντοπαρισμένη”, πράγμα που σημαίνει ότι έχουμε αρχίσει να παρατηρούμε τα ακραία φαινόμενα πολύ πιο συχνά από πριν”.
Οι συγγραφείς της έκθεσης λένε ότι από το 1970, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες στην επιφάνεια του πλανήτη, έχουν αυξηθεί ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη περίοδο 50 ετών τα τελευταία 2.000 χρόνια.
Αυτή η υπερθέρμανση «επηρεάζει ήδη πολλές ακραίες καιρικές και κλιματικές συνθήκες σε κάθε περιοχή σε όλο τον κόσμο», τονίζουν.
Και συνεχίζουν λέγοντας: «Είτε πρόκειται για κύματα καύσωνα όπως αυτά που παρατηρήθηκαν πρόσφατα στην Ελλάδα και τη Βορειοδυτική Αμερική, είτε για πλημμύρες όπως αυτές στη Γερμανία και την Κίνα, «η απόδοσή τους στην ανθρώπινη επιρροή έχει ενισχυθεί» την τελευταία δεκαετία».
Η νέα σημαντική έκθεση καθιστά επίσης σαφές ότι η υπερθέρμανση που έχουμε βιώσει μέχρι σήμερα έχει προκαλέσει μη αναστρέψιμες αλλαγές σε πολλά από τα πλανητικά μας οικοσυστήματα.
Όπως αναφέρουν οι επιστήμονες, οι ωκεανοί θα συνεχίσουν να θερμαίνονται και θα γίνουν πιο όξινοι. Τα βουνά και οι πολικοί παγετώνες θα συνεχίσουν να λιώνουν για δεκαετίες ή αιώνες.
Ενώ, οι συνέπειες θα συνεχίσουν να γίνονται χειρότερες σε κάθε καύσωνα.
«Και για πολλές από αυτές τις συνέπειες, δεν υπάρχει επιστροφή», αναφέρει ο καθηγητής Ed Hawkins από το Πανεπιστήμιο του Reading
Σημειώνεται ότι η εν λόγω έκθεση της IPCC είναι το βασικό κείμενο μιας σειράς εκθέσεων που θα δημοσιευτούν τους επόμενους μήνες και πρόκειται για η πρώτη σημαντική ανασκόπηση της επιστήμης της κλιματικής αλλαγής από το 2013.
Μάλιστα, έρχεται μόλις τρεις μήνες πριν από μια σημαντική Σύνοδο Κορυφής για το κλίμα στη Γλασκόβη, γνωστή ως COP26.
«Η κατάσταση είναι χειρότερη απ΄ ότι πιστεύαμε»
Η κατάσταση είναι χειρότερη απ’ ό,τι πιστεύαμε και επιδεινώνεται ταχύτερα απ’ ό,τι φοβόμασταν, υπογραμμίζει στη νέα έκθεσή της η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Αλλαγή του Κλίματος. Η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη μπορεί να φτάσει το όριο του +1,5 βαθμού Κελσίου γύρω στο 2030, δέκα χρόνια νωρίτερα από τις εκτιμήσεις, απειλώντας με νέες «πρωτοφανείς» καταστροφές την ανθρωπότητα, που ήδη πλήττεται από διαδοχικούς καύσωνες και πλημμύρες.
Κύματα ακραίου καύσωνα, που έπλητταν παλιότερα μία φορά κάθε 50 χρόνια, αναμένεται τώρα να συμβαίνουν μία φορά τη δεκαετία λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας, ενώ οι νεροποντές και οι ξηρασίες έχουν ήδη γίνει συχνότερες.
Ήδη τα επίπεδα των αερίων, που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, είναι αρκετά υψηλά στην ατμόσφαιρα ώστε να θεωρείται σίγουρο πως θα επιφέρουν διαταραχές του κλίματος για δεκαετίες, αν όχι για αιώνες, προειδοποιούν οι επιστήμονες στην έκθεση της Διακυβερνητικής επιτροπής του ΟΗΕ για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC, GIEC) που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα.
Λιγότερο από τρεις μήνες πριν από την διάσκεψη GOP26 για το κλίμα που θα πραγματοποιηθεί στη Γλασκώβη, αυτή η διαπίστωση σοκ των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ ηχεί σαν κάλεσμα για να λάβουμε θέσεις μάχης: οι άνθρωποι είναι «ασυζητητί» υπεύθυνοι για την κλιματική απορρύθμιση και δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να μειώσουν δραστικά τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αν θέλουν να περιορίσουν τις ζημιές.
Αυτή η πρώτη έπειτα από επτά χρόνια έκθεση, που υιοθετήθηκε την Παρασκευή από 195 χώρες και αντλεί στοιχεία από περισσότερες από 14.000 επιστημονικές μελέτες, εξετάζει πέντε σενάρια για τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, από το πιο αισιόδοξο –ορισμένοι το θεωρούν ουτοπικό– μέχρι το χειρότερο.
Σε όλες τις περιπτώσεις, ο πλανήτης αναμένεται να φθάσει το όριο του +1,5 βαθμού Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή γύρω στο 2030. Δέκα χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι προβλεπόταν στην προηγούμενη εκτίμηση της Διακυβερνητικής, το 2018.
Στη συνέχεια, μέχρι το 2050, η αύξηση προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί πολύ πέραν του ορίου αυτού –που είναι ένα από τα όρια-κλειδιά της Συμφωνίας του Παρισιού– ακόμη κι αν ο κόσμος καταφέρει να μειώσει κατά πολύ τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Και αν οι εκπομπές αυτές δεν μειωθούν δραστικά, θα ξεπεράσουμε τους +2 βαθμούς Κελσίου στη διάρκεια του αιώνα. Κάτι τέτοιο θα σηματοδοτούσε την αποτυχία της Συμφωνίας του Παρισιού και του στόχου της να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας «πολύ κάτω» από τους +2 βαθμούς Κελσίου, ει δυνατόν στον +1,5 βαθμό Κελσίου.
«Δεν είναι παρά η πρώτη ομοβροντία»
Παρόλο που η θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί προς το παρόν μόνο κατά 1,1 βαθμό Κελσίου, ο κόσμος βλέπει με τα μάτια του τις συνέπειες που ήδη εκδηλώνονται. Ακόμη περισσότερο το φετινό καλοκαίρι, με τις εικόνες από τις πυρκαγιές που πλήττουν τις δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες, την Ελλάδα ή την Τουρκία, τις πλημμύρες σε περιφέρειες της Γερμανίας και της Κίνας ή το θερμόμετρο που αγγίζει τους 50 βαθμούς Κελσίου στον Καναδά.
«Αν νομίζετε ότι αυτό είναι σοβαρό, θυμηθείτε πως αυτό που βλέπουμε σήμερα δεν είναι παρά η πρώτη ομοβροντία», σχολιάζει η Κριστίνα Νταλ, της οργάνωσης Union for Concerned Scientists.
Ακόμη και με τον +1,5 βαθμό Κελσίου, οι καύσωνες, οι πλημμύρες και άλλα ακραία φαινόμενα θα αυξηθούν με «άνευ προηγουμένου» τρόπο σε όρους έκτασης, συχνότητας, εποχών του έτους και πληττόμενων ζωνών, προειδοποιεί η Διακυβερνητική.
«Κρύος ιδρώτας θα πρέπει να λούσει όποιον διαβάζει την έκθεση αυτή (…) Δείχνει πού βρισκόμαστε και πού πηγαίνουμε με την κλιματική αλλαγή: βρισκόμαστε μέσα σε μια τρύπα, την οποία εξακολουθούμε να σκάβουμε», σχολίασε ο κλιματολόγος Ντέιβ Ριέι.
Μπροστά σ’ αυτό το μέλλον που μοιάζει με Ημέρα της Κρίσης, οι εκκλήσεις για δράση πολλαπλασιάζονται.
«Η σταθεροποίηση του κλίματος θα απαιτήσει μια ισχυρή, ταχεία και με διάρκεια μείωση των εκπομπών των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου για να φθάσουμε στην ουδετερότητα άνθρακα», επιμένει ο Πανμάο Ζάι, συμπρόεδρος της ομάδας των εμπειρογνωμόνων που επεξεργάστηκε αυτή την πρώτη πτυχή της έκθεσης της Διακυβερνητικής.
Η δεύτερη πτυχή της σχετικά με τις επιπτώσεις, η οποία προβλέπεται για τον Φεβρουάριο του 2022, δείχνει λεπτομερώς πώς η ζωή στη Γη θα αλλάξει αναπόδραστα μέσα σε 30 χρόνια, ακόμη και νωρίτερα, σύμφωνα με μια προκαταρκτική εκδοχή της που έχει στη διάθεσή του το Γαλλικό Πρακτορείο.
Η τρίτη πτυχή σχετικά με τις λύσεις αναμένεται τον Μάρτιο. Όμως η οδός που πρέπει να ακολουθηθεί είναι ήδη ευρέως γνωστή για να γίνει η μετάβαση προς μια οικονομία απαλλαγμένη από τον άνθρακα.
«Η έκθεση αυτή οφείλει να σημάνει το τέλος του άνθρακα και των ορυκτών καυσίμων πριν καταστρέψουν τον πλανήτη μας», υπογράμμισε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, κατηγορώντας τα καύσιμα αυτά και την καταστροφή των δασών ότι «κάνουν τον πλανήτη να ασφυκτιά».
Προς τους +4 ή τους +5 βαθμούς, με τον σημερινό ρυθμό
Ενώ θα πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές του CO2 κατά το ήμισυ μέχρι το 2030 για να παραμείνουμε στον +1,5 βαθμό Κελσίου, όλα τα βλέμματα στρέφονται πλέον προς τη Γλασκώβη, όπου θα συνεδριάσουν τον Νοέμβριο οι ηγέτες ολόκληρου του κόσμου.
«Δεν υπάρχει χρόνος για να περιμένουμε και δεν υπάρχει χώρος για δικαιολογίες», επέμεινε ο Αντόνιο Γκουτέρες, ζητώντας «να επιτύχει» η GOP, έπειτα απ’ αυτό τον «κόκκινο συναγερμό» για την ανθρωπότητα που σήμανε η Διακυβερνητική.
Όμως στο στάδιο αυτό, μόνον οι μισές από τις κυβερνήσεις έχουν αναθεωρήσει τις δεσμεύσεις τους για τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η προηγούμενη σειρά δεσμεύσεων, που είχαν αναληφθεί μετά τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015, θα οδηγούσαν σ’ έναν κόσμο με +3 βαθμούς Κελσίου, εφόσον γίνονταν σεβαστές, όμως με τον σημερινό ρυθμό ο κόσμος οδεύει μάλλον προς τους +4 ή τους +5 βαθμούς Κελσίου.
Μέσα σ’ αυτές τις ζοφερές προβολές, η Διακυβερνητική δίνει και μια ελπίδα για να κρατηθούμε απ’ αυτή.
Στο καλύτερο σενάριο, η θερμοκρασία θα μπορούσε να πέσει κάτω από το όριο του +1,5 βαθμού Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα, με τη δραστική μείωση των εκπομπών και με την απορρόφηση περισσότερου CO2 απ’ όσο εκπέμπουμε. Όμως οι τεχνικές που επιτρέπουν τη δέσμευση σε μεγάλη κλίμακα του CO2 από την ατμόσφαιρα εξακολουθούν να βρίσκονται στο στάδιο της έρευνας, επισημαίνει η Διακυβερνητική.
– Μη αναστρέψιμες συνέπειες –
Ορισμένες συνέπειες της ανόδου της θερμοκρασίας είναι σε κάθε περίπτωση «μη αναστρέψιμες», επιμένουν οι συντάκτες της έκθεσης. Με το λιώσιμο των πάγων των πόλων, η στάθμη των ωκεανών θα συνεχίσει να ανεβαίνει για «αιώνες, ακόμη και χιλιετίες». Η θάλασσα, η στάθμη της οποίας έχει ήδη αυξηθεί κατά 20 εκατοστά από το 1900, θα μπορούσε να αυξηθεί περαιτέρω κατά περίπου 50 εκατοστά μέχρι το 2100, ακόμη και με +2 βαθμούς Κελσίου.
«Μοιάζει μακρινό, όμως εκατομμύρια παιδιά, που έχουν ήδη γεννηθεί, θα ζουν ακόμη τον 22ο αιώνα», υπογραμμίζει ο Τζόναθαν Μπάμπερ, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης.
Για πρώτη φορά, η Διακυβερνητική του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή υπογραμμίζει επίσης πως «δεν μπορεί να αποκλείσει» το ενδεχόμενο να υπάρξουν «σημεία καμπής», όπως το λιώσιμο των πάγων που καλύπτουν την Ανταρκτική ή ο θάνατος δασών, τα οποία θα οδηγούσαν το κλιματικό σύστημα προς μια δραματική και αμετάκλητη αλλαγή.
Όμως αυτός δεν είναι λόγος για να εγκαταλείψουμε τη μάχη, το αντίθετο, επιμένουν επιστήμονες και οικολόγοι. Διότι η κλιματική αλλαγή δεν αποχαλινώνεται μαγικά πέρα από ένα ορισμένο όριο: κάθε κλάσμα του βαθμού έχει σημασία και ενισχύει τον αντίκτυπο.
«Δεν είμαστε καταδικασμένοι να αποτύχουμε», διαβεβαιώνει η Φριντερίκε Ότο, μία από τις συντάκτες της έκθεσης.
«Δεν θα επιτρέψουμε η έκθεση αυτή να μπει στο συρτάρι», επιμένει από την πλευρά της η Κάισα Κοσόνεν της Greenpeace. «Θα την έχουμε μαζί μας στα δικαστήρια».
Ηλίας Παλιαλέξης/ΑΠΕ-ΜΠΕ