Το 2016 στιγματίστηκε από την τραγωδία της προσφυγικής κρίσης, των ασταμάτητων βομβαρδισμών στη Συρία, την έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ, την αναπάντεχη για το σύστημα εκλογή Τράμπ στις ΗΠΑ, και τον ζόφο των απειλών της τρομοκρατίας και του νεοναζισμού. Στο κλείσιμό της χρονιάς, σαν επιστέγασμα ήρθε η επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας και άλλο ένα τυφλό τρομοκρατικό χτύπημα στην Κωνσταντινούπολη. Όλα αυτά υπό την σκιά της μεγαλύτερης απειλής που έχει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα: Την ραγδαία αλλαγή του κλίματος και την καταστροφική περιβαλλοντική υποβάθμιση, εξαιτίας του ανθρώπου.
Ταυτόχρονα, οικονομολόγοι κρούουν εκ΄ νέου τον κώδωνα του κινδύνου, κάνοντας λόγο για ακόμα μία υπερμεγέθη φούσκα στον χρηματοπιστωτικό τομέα, σημαντικά μεγαλύτερη από αυτή του 2008, εξαιτίας και πάλι τοξικών παραγώγων. Παρά τις προόδους της τεχνολογίας και της επιστήμης, και τις δυνατότητες εξάλειψης της ακραίας φτώχειας, οι ανισότητες, η ανεργία και ο κοινωνικός αποκλεισμός επιτείνονται, ενώ το ρήγμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών κρατών και πολιτών μετατρέπεται σιγά σιγά σε χάσμα.
Η Ευρώπη, μία γηράσκουσα, αλλά πολύ πλούσια ήπειρος, εξακολουθεί ακόμα να παραπατά εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που ξέσπασε πριν από σχεδόν δέκα χρόνια. Με βάση στοιχεία της ΕΚΤ από τον Σεπτέμβριο του 2015 έως τον Σεπτέμβριο του 2016 μόνο στην ευρωζώνη καταγράφηκε ρεκόρ εκροής καταθέσεων που άγγιξαν τα 528,8 δισεκατομμύρια ευρώ. Αποεπένδυση, υπερφορολόγηση, φοροδιαφυγή, μαύρη αγορά και εργασία και ανεργία. Το νέο έτος φέρνει εκλογές σε Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, και πιθανότατα στην Ιταλία, όπου και μάλλον θα δοκιμαστεί σοβαρά η αντοχή του ευρώ όχι μόνο ως νομίσματος, αλλά πολύ περισσότερο ως ιδέας. Παρά τις άκρως καθυστερημένες αποφάσεις της ΕΚΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τόνωση της πραγματικής οικονομίας, τα σύννεφα πάνω από το ευρωπαϊκό οικοδόμημα συνεχίζουν να πυκνώνουν.
Είναι ο καπνός της φωτιάς που άναψε η ανασφάλεια, η φτώχεια και η ανεργία. Και είναι η στέγη του σπιτιού μας, που έχει παραδοθεί στις φλόγες. Η στέγη που σκεπάζει και προστατεύει όλες τις αρχές και τις αξίες του οικοδομήματος της Ευρωπαϊκής Ιδέας. Όταν όμως το σπίτι καίγεται, πρέπει να σπεύσουμε με κάθε μέσο να σβήσουμε τη φωτιά. Λύσεις δεν δίνουν ούτε οι κορώνες, ούτε γραφειοκρατικές και λογιστικές αναλύσεις, ούτε οι ατέρμονες συσκέψεις, και οι θεωρίες. Ο λαϊκισμός ή η άσκοπη τεχνοκρατική σπουδή, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να σώσουν το οικοδόμημα. Όπως έχει αποδειχθεί, μάλλον λάδι στη φωτιά ρίχνουν ή, στην καλύτερη περίπτωση, καθυστερούν την κατάσβεσή της. Εκτός και αν εκ΄ του πονηρού εκπορεύονται, ακριβώς για να μην αντιμετωπιστεί η καταστροφή.
Άλλωστε, όπως τόνισε ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, Γιαν-Βέρνερ Μίλερ σε πρόσφατη συνέντευξή του στην Εφημερίδα των Συντακτών (23-25/12): «Η τεχνοκρατία και ο λαϊκισμός έχουν κοινά γνωρίσματα: Πρώτον υποθέτουν ότι υπάρχει μία μόνο ορθή λύση. Δεύτερον: ότι υπάρχει μία μόνον αυθεντική και ομοιογενής λαϊκή βούληση. Αυτό συμβάλλει έντονα στη διαρκή αποδυνάμωση της πολιτικής αντιπροσώπευσης». Άρα, αυτό που απαιτείται με την έλευση του νέου έτους είναι κυρίως η δημιουργία προϋποθέσεων για μία ουσιαστική πολιτική αντιπροσώπευση, που θα προσφέρει πλουραλισμό υπεύθυνων, άμεσων και γρήγορων λύσεων για το κοινό καλό, συνδυάζοντας την ευημερία των πολιτών και των αριθμών, με σαφή προτεραιότητα στην πρώτη. Διαφορετικά, ολόκληρο το σπίτι θα καεί και μάλιστα πολύ σύντομα.
Ηλίας Παλιαλέξης
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 9/1/2017